گیلان و مازندران از مهم ترین خاتسگاه های کشت برنج در ایران است اگر بخواهیم به عقب تر برگردیم از دوره سلوکیان به ویژه اشکانیان در محدوده ای که امروز جلگهی گیلان نامیده می شود به ویژه شرق سفید رود استقرار انسانی به صورت جنینی پا گرفت و در اواخر دوره ی ساسانی منجر به استقرار یک نظام اقتصادی کارآمدتر ، یعنی تولید کشاورزی (کشت برنج) شد شیوه ی زندگی گیلانیان تا اواخر دوره ی ساسانی مبتنی بر پرورش دام ، شکار و جمع آوری محصولات جنگلی بود . رواج کشت برنج در گیلان پایه ی گسترش تمدن در ناحیه جلگه ای شد. زیرا تنها از طریق کشت تنها غله ی قابل کشت در این ناحیه ، جنگل های انبوه جلگه ای صاف شد و غله برای زندگی و شرایط سکونت دایمی در مقیاس وسیع فراهم آمد . ارقام برنج گیلانی حدود صد گونه است و آن ها را بر حسب بلندی و کوتاهی به سه دسته طبقه بندی می کنند . 1: گروه دانه بلند که عمدتا معروف به صدری هستند 2: گروه دانه متوسط که به برنج هاشمی معروف هستند 3: گروه دانه کوتاه که از گونه چمپا هستند . برنج در نزد گیلانیها و مازندرانی های عزیز ارزش بسیار دارد و در فرهنگ مردم گیلان باورها ، ضرب المثل ها و حکایت های فراوانی درباره ی آن وجود دارد . امروزه در ایران 40 گونه پلو و چلو 18 گونه آش و سوپ 22 گونه خوراک 9 گونه دسر و 1 نوع سالاد از برنج ساخته می شود ((از مشتقات برنج استفاده گوناگونی می شود )) پوست زبر برنج (فل) نامیده میشود را با گل رس قاطی می کنند و آن را در گل مالی ساختمان به کار می برند ، دم کرده ی آن را برای درمان ریزش مو تجویز می کنند ، برای دودی و خشک کردن برنج و ماهی ، اتشش می زندد ، بر کف طویله می ریزند ، در خاک گلدان و باغچه ها می ریزند تا گل و گیاه از یورش حلزون در امان بمانند ؛ با سوزاندن فل حشره ها را در شب از خانه می رانند . پوست نرم برنج (کبک) را به دام های لاغر می دهند تا قوی شوند ؛ و داخل اتاق ها را با آن گل اندود می کنند . با ساقه برنج (کولوش) شیروانی خانه ،انبار و طویله را می پوشانند ؛ از آن ریسمان (ویریس)، آویزه (جبر) و زیر دیگی (گرک)می بافند . از جبد برای نگه داری ظروف غذا ، هندوانه و کدو استفاده می شود و گرک را زیر ظرف برنج و خورش داغ می گذارند ؛ زنان روستایی از ساقه برنج حصیر ، سبد ، کلاه ، بادبزن ، جارو و ابزار تزیینی می بافند . دانه های شکسته برنج را آرد می کنند ، با آرد چند گونه نان برنجی ، فرنی ، حلوا و شیرینی درست می کنند . دانه های خرد تر برنج درجه دو را خوراک طیور و ماکیان می کنند . با سرخ کردن و تفت دادن برنج در روغن برنج بو داده (وابیشته بج) درست می کنند که آجیل کودکان است و آن را با شیره یا دوشاب قاطی می کنند و نوعی شیرینی می سازند برنج در مراسم و آیین ها ، بیشترین نقش را دارد : اولین خوشه ی برنج بریده شده را بر در ودیوار انبار (تلنبار) به نیت افزایش برگت می آویزند ؛ آخرین مشت ساقه برنج (مرزا موشته) را به نشانه تیمن و تبرک نگه می دارند و در روز آغاز کشت سال دیگر به گاو نر (ورزا) می دهند . مردم گیلان با کشت برنج در آمیختن آن با فراورده های طبیعی ویژگی های منحصر به فردی در میان غذاهای ایرانی دارد .
